Speciaal !

Jacintha is 13 jaar en heeft autisme. Ze is een intelligent meisje en heeft sociale problemen. Zij woont bij haar alleenstaande moeder, samen met haar zusje. Aanpassen aan haar omgeving is moeilijk voor haar, ze heeft geen vriendinnen en heeft op verschillende basisscholen gezeten. Jacintha wil zoveel mogelijk haar eigen zelfstandige gang gaan.

Ze is pas naar een andere middelbare school gegaan, dit keer voor speciaal onderwijs, mede door haar sociale problemen. Als ik haar vraag of ze wil vertellen over haar nieuwe school vindt betrekt haar gezicht. Haar kenmerkende houding is meestal om dwars door je heen te kijken,  maar dit keer kijkt ze mij recht aan.

‘Ik zit op een speciale school’ ,….. ‘, ‘ ik ben speciaal’, ‘zo speciaal’……. Haar stem klinkt een beetje bitter, haar ogen staan verontwaardigd.   ‘Ik ben altijd speciaal geweest’ zegt ze daarna zachtjes.

Ze kan gemakkelijk presteren op VWO niveau maar de school waarop ze nu zit kan dat niet aanbieden. Ze presteert onder haar niveau en heeft daar last van, hoewel ze slim genoeg is om door zelfstudie het een en ander op te pakken.

Als we samen praten waarom ‘speciaal zijn’ voor haar een probleem is zegt ze dat ‘niemand haar begrijpt.’ Ze zijn allemaal zo ‘dom’ in de klas , ‘niemand begrijpt mij’ verzucht ze.

Als ik vertel dat iedereen speciaal is, dat iedereen ook iets speciaals heeft en dat dat voor iedereen verschillend is kijkt ze mij weer aan. ‘Ja speciaal’ schampert ze.  ‘Wat heb ik daar aan’, en ze vertelt in staccato dat het ‘haar niets kan schelen….’ Dat er ‘altijd wel iets is geweest met haar speciaal zijn’.  Maar de tranen staan in haar ogen, die ze met driftige bewegingen afveegt. Ze wil niet huilen, zegt ze.  Het stempel dat haar is opgelegd weegt zwaar.

Jacintha heeft een goed beeld van wat autisme is en kent haar mogelijkheden en beperkingen en begrijpt ook dat de nieuwe school noodzakelijk is voor haar. Als zij iets vertelt is haar toon meestal kort en afgemeten, een beetje cynisch en geeft aan dat door haar autisme zij gewoon dingen niet kan. Op mijn vraag wat zij dan zou willen vertelt ze dat ze niet weet hoe ze ‘gevoel’ moet vertellen (ze kan het heel goed beredeneren), dat ze dat niet begrijpt. Soms geeft ze haar autisme van alles de schuld.

In de praktijk staat een piano (ik weet dat ze piano speelt) en vraag aan haar om eens te proberen zomaar een stukje te bedenken wat haar gevoel zou kunnen vertolken. Even kijkt ze weer dwars door mij heen; dit is iets anders dan uit een boekje spelen. Het regent hard op dat moment dus ik vraag haar om ‘de regen’ te spelen.!

Aarzelend gaat ze zitten en na een halve minuut gaat ze spelen. In diepe concentratie speelt ze een, op dat moment, zelfbedacht stukje over ‘de regen’. Daarna op verzoek een stukje over ‘school’ (frustratie), ….. een stukje over ‘haar moeder (boosheid)‘, ….. een stukje over de natuur (zachtheid), alles bedoeld om emoties te kunnen vangen.
Moeder en ik  luisteren ademloos naar de muziek. Jacintha speelt en vertolkt haar gevoel ! Het is zo mooi om duidelijk verschillende emoties te kunnen herkennen. Haar moeder zegt dat ze dit nog nooit eerder heeft gedaan.

Na afloop vertel ik haar dat zij zeker heel speciaal is omdat zij in staat is om hiermee een deel van haar gevoel te vertolken. Dat dit een mogelijkheid voor haar is om te gebruiken als zij zich niet begrepen voelt. Dat zij zich juist heel speciaal mag voelen. Ze kijkt mij afstandelijk en tegelijkertijd onderzoekend aan.

Met haar moeder bespreek ik recent onderzoeksresultaten van wetenschappers die hebben ontdekt dat de veelheid van prikkels ervoor zorgen dat mensen met autisme zich terugtrekken en daardoor de indruk kunnen wekken dat zij zich niets aantrekken van hun omgeving. Dat het niet een kwestie is van geen emotie kunnen herkennen, maar dat het gewoon te veel is voor hen om er op een bepaald moment op een sociaal aanvaardbare manier mee om te kunnen gaan. Dat zij hun eigen ruimte (en daarmee troost) gewoon nodig hebben.

Als Jacintha weg gaat belooft ze in die week iets te maken voor de geluksboom die in de praktijk hangt.